Πολύτιμα κουτιά μιας άλλης εποχής

Πολύτιμα κουτιά μιας άλλης εποχής

Παρασκευη, 11 Σεπτεμβριου 2009
http://www.naftemporiki.gr/t+z/story.asp?id=1712658

Να μια υπέροχη, κάπως απρόσμενη ιδέα, που δίνει νέα διάσταση στα εκθεσιακά μας αντανακλαστικά: μια έκθεση αφιερωμένη στη γαλλική μικροτεχνία από το 1800 ως το 1900, από το Μουσείο Λαλαούνη μέσα από τη συλογή της Janine Nessi-Parmentier.

Μια σημαντική ιδιωτική συλλογή με διακόσια γαλλικά κουτιά ποικίλων χρήσεων θα παρουσιαστεί από τον Οκτώβριο στο Μουσείο Λαλαούνη. Είναι φτιαγμένα από ποικιλόχρωμα ξύλα, κοσμημένα με ένθετο μέταλλο, φίλντισι ή κόκαλο, αναβιώνουν έναν κόσμο πολυτέλειας και κατανάλωσης, που μας ξεναγεί στην καθημερινότητα αλλά και τις προσωπικές στιγμές της «καλής κοινωνίας» της εποχής. Φιλοξενούσαν είδη προσωπικής περιποίησης και ρουχισμού, σύνεργα γραφής, απόρρητα έγγραφα, εργαλεία ραπτικής ή σχεδίου, αλλά και παιγνιόχαρτα και μάρκες, ή ακόμα και ακριβά, εξωτικά προϊόντα όπως το τσάι και ο καφές. Χρηστικά αντικείμενα αλλά και πολύτιμα objects d' art, τα κουτιά της έκθεσης καταδεικνύουν όχι μόνο το εκλεπτυσμένο γούστο της εύπορης τάξης αλλά και τη σημασία αυτής της πτυχής των εφαρμοσμένων και διακοσμητικών τεχνών στην ιστορία της τέχνης του 19ου αιώνα.

Τα πολύτιμα κουτιά της έκθεσης παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον, όχι μόνο ως «υλικό πολιτισμού» μιας άλλης εποχής, αλλά και ως χαρακτηριστικό προϊόν της φημισμένης γαλλικής μικροτεχνίας κατά τη διάρκεια ενός αιώνα που χαρακτηρίστηκε από το πέρασμα από τη χειροποίητη δημιουργία στην πρώιμη «βιομηχανοποίηση», μια στροφή που έμελλε να αλλάξει δραματικά την ιστορία των διακοσμητικών τεχνών. Τα κουτιά των αρχών του αιώνα κατασκευάζονταν στο χέρι από μια σειρά εξειδικευμένων τεχνιτών και ύστερα πωλούνταν από μεταπράτες, φτάνοντας στον καταναλωτή μέσα από τις λαμπερές βιτρίνες ακριβών καταστημάτων όπως αυτά του Palais Royal.

Από τα μέσα του αιώνα μια πρώιμη βιομηχανοποίηση εισάγει την τεχνολογία - με τη μορφή για παράδειγμα του ατμοκίνητου πριονού - στην κατασκευή των κουτιών, χωρίς ωστόσο να συνεπάγεται συμβιβασμούς στην ποιότητα του κάθε κουτιού. Ο χρόνος που εξοικονομείτο σε εργασίες όπως η κατασκευή ενώσεων ή λεπτών φύλλων καπλαμά για την επένδυση των κουτιών, αφιερωνόταν σε άλλες εργασίες που γίνονται πάντα με το χέρι, όπως για παράδειγμα στον περίτεχνο διάκοσμο των επιφανειών του κουτιού.

Τα κουτιά αυτά, άμεσα συνυφασμένα με τις μικρές και μεγάλες τελετουργίες της γυναικείας ομορφιάς, χρησίμευαν για να αποθηκεύουν τα απαραίτητα είδη του καθημερινού γυναικείου καλλωπισμού. Ανάμεσά τους συγκαταλέγονται τα ευμεγέθη κουτιά του γάμου, εκλεπτυσμένα δώρα από τον μέλλοντα σύζυγο στη νύφη, αλλά και κουτιά με περίτεχνους μηχανισμούς που παίζουν μουσική, φυλάσσοντας παράλληλα στο εσωτερικό τους τα κεντημένα μαντίλια της κυρίας. Κουτιά για προϊόντα ομορφιάς, λοσιόν και αρώματα σε πολύτιμα πορσελάνινα φιαλίδια καταδεικνύουν την περιρρέουσα ατμόσφαιρα πολυτέλειας και κομψότητας που χαρακτήριζε τις ιδιωτικές στιγμές της ανώτερης τάξης.

Κουτιά που προορίζονταν για τα έγραφα του γραφείου διαφοροποιούν τον ανδρικό κόσμο του κυρίου του σπιτιού από αυτόν της νοικοκυράς, όπως αυτός συνοψίζεται στις πολυτελείς θήκες για τα εξαρτήματα του εργόχειρου. Tα «ανδρικά» κουτιά του γραφείου, υπογραμμίζουν τον αυστηρό διαχωρισμό του ρόλου των δύο φύλων στην ανδροκρατούμενη κοινωνία του 19ου αιώνα. Τα κουτιά προορισμένα για τους άντρες σχετίζονταν με τις επαγγελματικές ασχολίες τους και αντικατοπτρίζουν την ενασχόλησή τους με τα κοινά. Σε αυτά συγκαταλέγονται κουτιά που εντάσσονται στον προσωπικό χώρο εργασίας και απαράβατο άδυτο του άνδρα της εποχής, το περίφημο cabinet de travail, όπως θήκες για απόρρητα έγγραφα, μαθηματικά όργανα και εφημερίδες.

Κουτιά ταξιδίου, θήκες για παιγνιόχαρτα ή cartes visites, κουτιά-κουμπαράδες, κουτιά για επιστολές, αλλά και για καθημερινές μικρές πολυτέλειες όπως ο καφές, το τσάι, τα μπαχαρικά και το ταμπάκο, εικονίζουν εύγλωττα τα ήθη, αλλά και τις εμμονές μιας ολόκληρης εποχής. Εκφράζουν το πάθος για το ταξίδι που χαρακτηρίζει τον 19ο αιώνα, καταδεικνύουν τους τρόπους διασκέδασης της εποχής, μαρτυρούν τη δυναμική άνοδο της αστικής τάξης αλλά και εικονίζουν την παγκόσμια γεωπολιτική δυναμική της αποικιοκρατίας που έφερνε πολύτιμα προϊόντα του Νέου Κόσμου όπως ζάχαρη, σοκολάτα και βανίλλη στις γαλλικές ακτές.

Χρηστικά αντικείμενα αλλά και άρτια φιλοτεχνημένα objets d' art, τα εκθέματα αναλαμβάνουν να ταξιδέψουν νοερά τον επισκέπτη στο Παρίσι του 19ου αιώνα, όπως αυτό καθρεφτίζεται στην καλογυαλισμένη επιφάνεια των κουτιών αυτών - αντικειμένων πολύ προσωπικών που κάποτε άγγιζαν και τις πέντε αισθήσεις του χρήστη - όραση, αφή, όσφρηση, ακοή και γεύση.

Η συλλέκτρια

Για την Janine Nessi-Parmentier, decoratrice attitree, απόφοιτη της διακεκριμένης Ecole des Arts et Metiers του Vevey, η συλλογή αυτή αποτελεί αποτέλεσμα μιας συλλεκτικής πορείας τριάντα πέντε και πλέον χρόνων στην οποία κυριαρχεί η αγάπη για αυτά τα ιδιαίτερα αντικείμενα. Η αρχή έγινε σε ένα ταξίδι στο Εδιμβούργο, με ένα όμορφο, ενεπίγραφο κουτί για τραπουλόχαρτα. Η συλλογή συμπληρώθηκε σταδιακά, με γαλλικά κουτιά αγορασμένα από αντικερί και εξειδικευμένα παλαιοπωλεία σε πολλές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Χρηστικά αντικείμενα μιας άλλης εποχής που έφυγαν από τη Γαλλία μέσα στις αποσκευές ταξιδιωτών, πολλά εξ αυτών τότε πολύτιμα αναμνηστικά από ένα ταξίδι στο Παρίσι, στοιχειοθετούν σήμερα μια εκτενή ιδιωτική συλλογή που αναβιώνει έναν αιώνα στην ιστορία των διακοσμητικών τεχνών.

Info

«Boites de Luxe»

Γαλλικά κουτιά του 19ου αιώνα

Ένας αιώνας πολυτελείας μέσα από τη συλλογή της Janine Nessi-Parmentier

Από την 1 Οκτωβρίου 2009 έως τις 28 Φεβρουαρίου 2010

Μουσείο Κοσμήματος Ηλία Λαλαούνη, Καλλισπέρη 12 & Καρυατίδων, στη νότια κλιτύ της Ακρόπολης.